ZOEK-stadion: Antwerpen (re)actief

Op welke manieren staan kunstenaars vandaag in dialoog met de wereld? Hoe kunnen ze vanuit hun kunstenaarspraktijk meedenken over de uitdagingen van de toekomst? Sta je als kunstenaar sterker alleen of samen? Die vragen onderzoeken vijf hedendaagse kunstenaarscollectieven in Zoek-Stadion, een artistiek laboratorium dat vanaf 24 juni tot en met 3 december wordt ingericht in het Havenhuis. Curator Sergio Servellón nodigde FAAR, Extra Curriculum, Antwerpen Reactief, ARTwork en MUCE uit om afwisselend vier weken een permanente installatie in het Havenhuis te vullen met een aanvullend publieksprogramma.

ANTWERPEN (RE)ACTIEF

Antwerpen (Re)actief toont een culturele geschiedenis van de stad die zowel de vernieuwing van de traditie als de traditie van de vernieuwing belicht. Met presentaties, lezingen en kunstwerken uit de meer dan 100 jaar geschiedenis van de stad laat de tentoonstelling manieren zien waarop Antwerpen altijd een stad van inspirerende contrasten is geweest. Hiermee hoopt de tentoonstelling een nieuwe generatie kunstenaars en creatieven te inspireren om deze rijke traditie van innovatie en experiment voort te zetten. Stefan Wouters cureert samen met Sergio Servellón deze tentoonstelling.

“Je hoefde als kunstenaar niet altijd mee te gaan in de vernieuwing om een vernieuwer te zijn, maar in de heel nabije toekomst gaat dit wel moeilijker en moeilijker worden.“

Historische tentoonstelling

Wie ben je en hoe raakte je betrokken bij het project?

‘Ik ben medeverantwoordelijke voor het Museum voor Abstracte Kunst/ René Magritte Museum te Jette (Brussel). Verder geef ik les aan de Academie van Antwerpen (dko). Daar doceer ik o.a. kunstkritiek, tentoonstellingsbeheer en actuele kunst- en cultuurfilosofie. Ik heb voordien al samengewerkt met het FelixArt Museum in Drogenbos en zo ken ik Sergio Servellón, de directeur van het museum. Servellón stelde me dit project voor.’

Wat kan de bezoeker verwachten?

‘De tentoonstelling is historisch opgevat. Het is steeds interessant om een beknopt overzicht te tonen van waar we komen. We starten in de jaren 1920 in Antwerpen en gaan door tot en met vandaag. Aangezien het onmogelijk is om alle belangrijke kunstenaars en curatoren aan bod te laten komen die in deze periode in Antwerpen hebben verbleven en gewerkt, heb ik geopteerd om foto’s van gebouwen, galeries en plaatsen te selecteren die cruciaal zijn in deze geschiedenis, en deze met een korte tekst te belichten. Foto’s en tekst worden ook aangevuld met een plattegrond, waarop te zien is waar deze locaties zich bevinden. Door te kiezen voor deze visuele aanpak zijn vele kunstenaars en nationale en internationale curatoren impliciet aanwezig in de tentoonstelling. Zij gaven immers allemaal mee vorm aan de culturele geschiedenis van de stad. De tentoonstelling wil bovendien een ander, complexer perspectief van de culturele geschiedenis van Antwerpen tonen. Niet het klassieke verhaal van de avant-garde die de conventie uitdaagt, maar wel de intrinsieke ontwikkelingen tussen traditie en vernieuwing. Er zal historisch werk worden geleend van het M HKA en hedendaags werk van galeries zoals de Zwarte Panter en Sofie Van de Velde. Het concept van de tentoonstelling wordt ondersteund door documentaires en video’s, en er zullen ook lezingen en performances gehouden worden.’

Een ander perspectief

Het project wil een ander perspectief van de culturele geschiedenis van Antwerpen tonen. Kun je dat toelichten?

‘Een ander of aanvullend perspectief in de tentoonstelling is dat heel wat Antwerpse organisaties in de klassieke overzichtswerken nog niet, of onvoldoende, belicht worden. ‘De Bakkerij’ is daar een interessant voorbeeld van. Dit was een leegstaande, oude industriële bakkerij aan de Oude Beurs. Daar werkten en woonden veel kunstenaars en muzikanten die van grote invloed zouden zijn op de culturele ontwikkeling van Antwerpen.’

‘Zo hopen we enerzijds een completer historisch overzicht te kunnen brengen. De tentoonstelling toont dus een traditie van vernieuwing, maar ook hoe die vernieuwing op een bepaald moment zelf traditie is geworden. En ik denk dat we die spiraal nu net moeten overstijgen om terug écht vernieuwend, interessant te kunnen zijn.’

‘Een ander aspect is dat in de hedendaagse kunstgeschiedenis de nadruk vaak ligt op de avant-garde, op die voorhoede van vernieuwers. Het spectaculaire. Maar wat met al die dingen daartussen? Het verhaal – zoals het leven zelf – is steeds veel complexer en dat is wat ik ook graag wil benadrukken in deze tentoonstelling. Denk bijvoorbeeld aan de Zwarte Panter. Een galerie die voornamelijk kunstenaars vertegenwoordigt die in vrij conservatieve mediums werken. Maar door daarin te volharden, werd het een avant-garde op zich. Zoals Johan Pas het terecht noemt ‘De andere avant-garde’. Er zijn kunstenaars – Fred Bervoets bijvoorbeeld – die niet zwichten voor de druk van vernieuwing, maar gewoon verder blijven schilderen en etsen. Ze volgen hun eigen pad. Juist door te volharden in die weerbarstigheid wordt dit ook weer een soort van avant-garde. Ik vind dat heel interessant en het bijzondere is dat al die verschillende stromingen in Antwerpen hand in hand gaan. Je hoefde als kunstenaar niet altijd mee te gaan in de vernieuwing om een vernieuwer te zijn, maar in de heel nabije toekomst gaat dit wel moeilijker en moeilijker worden. Misschien zelfs onmogelijk om nog relevant te zijn.’ 

Kantelmoment

Wat is de insteek voor de invulling van Zoek-stadion?

‘De titel ‘Zoek-stadion’ verwijst naar een schrijffout van een recensent uit de jaren 1920. Hij bedoelde eigenlijk ‘zoek-stadium’. Ook toen bevonden de mensen zich in een overgangsperiode, een nieuwe tijd. Net zoals nu, stonden ze voor grote technologische vernieuwingen met repercussies voor de kunst. Vandaag, met de ontwikkeling en het gebruik van artificiële intelligentie, staan we op een nieuwe drempel in de geschiedenis. Een beetje zoals de bij de opkomst van het internet, maar wellicht nog ingrijpender. Het is een periode met heel veel mogelijkheden, maar met evenveel uitdagingen. Ik verwacht dan ook een grote revolutie in de kunst. We hebben een hele lange periode in de kunstwereld achter de rug waarbij er immers nog weinig echte vernieuwing is geweest. Hoogstens kunnen we spreken van voetnoten in de kunst, de vernieuwing is een traditie op zich geworden. Die begon, laten we zeggen bij Marcel Duchamp met zijn ready-mades, … en intussen lijkt het heel moeilijk geworden om daar nog aan te ontsnappen of van los te komen. Misschien dat er nu een kantelmoment komt om nieuwe wegen te betreden. Vandaar ook het woord ‘reactief’ in de titel. Ik denk en hoop dat de kunstwereld binnenkort ‘gereactiveerd’ wordt, mocht dit al niet bezig zijn. En ik denk dat daar een grote rol is weggelegd voor jongeren die nu opgroeien binnen deze paradigmashift.’

Zie je zelf een link tussen dit project met de barok?

‘Als je barok niet bekijkt als een historische periode maar meer zoals we het in de spreektaal gebruiken, dan staat barok voor overvloed, overdaad,… Vaak hangt er dan een negatieve connotatie aan vast. Maar barok is ook beweging. Het is de zwier in de kunst en het is vooral vernieuwing wat ons hier interesseert. In die definitie sluit het woord voor mij mooi aan bij de verandering die er nu staat aan te komen.’

Antwerpen (Re)actief bezet het Zoek-Stadion in het Havenhuis van Antwerpen vanaf vrijdag 1 september 2023, 16.00 uur. Naar aanleiding van dit startschot zal het Havenhuis die avond open zijn tot 22.00 uur. We bieden je ook graag een glas en een hapje aan. Kom zeker even langs!

Open: maandag-vrijdag 9.00 – 18.00 uur | zaterdag 9.30 – 17.30 uur
Gesloten: zondag

Volg Zoek-Stadion op Instagram of Facebook:
@zoekstadion #zoekstadion