Grote Vragen voor een wereld in transitie: een dialoog tussen traditie en vernieuwing

De 17de eeuw is bepalend geweest voor de ontwikkeling van Antwerpen en de Lage Landen, maar het was ook een heel woelige periode. Godsdienstoorlogen, handel en de exploratie van de pas ontdekte Nieuwe Wereld deden het heersende wereldbeeld wankelen. Net als vandaag werden de burgers geconfronteerd met heel veel onzekerheden. Toch keken zij vol hoop en vertrouwen naar de toekomst. Kunnen we vandaag inspiratie vinden in de barokke wijsheden en oplossingen van toen? Kan hun levenshouding houvast bieden in deze snel veranderende wereld? We zoeken het antwoord in de lezingenreeks ‘Grote Vragen’.

De reeks spiegelt onze samenleving aan die van de barok aan de hand van vier thema’s: solidariteit, religie, onderwijs en (de)kolonisatie. Per thema werkten we een vierdelig programma uit: een historische benadering, een hedendaags perspectief en twee debatten. In totaal dus zestien activiteiten waarin we het woord geven aan experts als Lea Ypi, Wim Decock, Liz Bucar, Judith Pollmann, Ad Meskens, Ann Dooms en Manuel Sintubin.

Solidariteit

In de 16de en 17de eeuw waren Antwerpen en zijn haven een internationale draaischijf van handel in goederen en ideeën. De economie bloeide op. Met de handel spoelden ook mensen uit verre streken en met heel andere gewoonten, ideeën en religies aan in Antwerpen. Dit zorgde voor een golf van diversiteit. Ook binnen het christendom verschijnen er nieuwe stromingen.

De verdere verkenning en ontsluiting van de nieuw ontdekte gebieden bood veel kansen en mogelijkheden. Maar niet aan iedereen (laat staan de plaatselijke bevolking). Kwesties van solidariteit werden druk besproken: kan je geld lenen? Moeten schulden altijd worden terugbetaald? Moeten armeren kunnen beschikken over ‘gratis’ geld? Waar begint eenieders verantwoordelijkheid?

Hoogleraar rechtsgeschiedenis Wim Decock (UCLouvain en ULiège) neemt ons mee terug in de tijd naar de eerste bloeitijd van het kapitalisme. De leefwereld van de notoire jezuïet Leonardus Lessius (1554-1623), ook wel bekend als ‘het orakel der Nederlanden’, die oplossingen bedacht voor elk maatschappelijk probleem.

De Albanese auteur en professor politieke theorie Lea Ypi (London School of Economics) heeft het over het migratievraagstuk van vandaag: Moeten we kiezen tussen migratie en de welvaartsstaat? Volgens Lea Ypi kan op klasse gebaseerde solidariteit het antwoord bieden.

Daarnaast programmeren we nog twee debatten over microfinanciering en landen met schulden.

Ben je geïnteresseerd in dit onderwerp? Beluister dan zeker ook de podcastaflevering met Els Hertogen van 11.11.11.

Religie

Europa was in de 17de eeuw het slagveld van interne religieuze verdeeldheid en godsdienstoorlogen. In Antwerpen was dat niet anders, het was de voorpost van de contrareformatie. Een opstand tegen het Habsburgse gezag en een burgeroorlog scheurden de Nederlanden in twee. Tienduizenden Antwerpenaren verlieten hun stad op zoek naar godsdienstvrijheid en vestigden zich vaak in de nieuwe Protestantse Republiek. Na 1585 stak een nieuw militant katholicisme de kop op in Antwerpen.

Historica Judith Pollmann (Universiteit Leiden) duikt de geschiedenis in. Was Antwerpen werkelijk zo streng en intolerant? Of leek die realiteit veel meer op die bij de protestantse buren dan het zich op het eerste gezicht liet aanzien?

Religieus ethicus Liz Bucar (Northeastern University) stelt zich vragen bij de hedendaagse spirituele shoppingcultuur. Waarom is het geen goed idee om de geloofspraktijken van exotische religies uit hun levensbeschouwelijke context te trekken en te commercialiseren in het Westen? Bucar onderzoekt het voorbeeld van yoga.

Ben je geïnteresseerd in ‘religie’? Beluister dan zeker ook onze podcast over de roeping, geloven en zingeving met Marjolijn van Heemstra en Wouter Druwé.